Yurak ishemik kasalligi miokardning funktsional va organik shikastlanishidir. Kasallik yurak mushaklarining gipoksiyasi (kislorod yetishmovchiligi) tufayli yuzaga keladi, bu holat mushaklarga  qon oqimining pasayishi yoki to’liq to’xtashi tufayli kelib chiqadi. Ishemiya surunkali (infarktdan keyingi kardioskleroz, yurak yetishmovchiligi, stenokardiya) yoki o’tkir (to’satdan koronar o’lim, miokard infarkti, nostabil  stenokardiya) holatlar sifatida namoyon bo’lishi mumkin. Klinik belgilar kasallikning shakliga qarab har-xil kechadi.

Yurak ishemik kasalligiga olib keluvchi xavf omillari

• Uzoq muddat davomida yuqori qon bosimi bilan yurish
• Semizlik
• Passiv hayot tarzi
• Qandli diabet kasalligi
• Qondagi yomon sifatli xolesterin miqdorining yuqori bo’lishi
• Qonning quyilib qolishi
• Chekish va ichish kabi zararli odatlar
• Nasliy moyillik
• 50 yoshdan oshgan insonlar
• Noratsional (hayvon yog’iga boy, yog’da qovurilgan,uglevodga boy) ovqatlanuvchilar

Kasallik potogenezida 2 xil holat yotadi

1.Yurakni qon bilan ta’minlovchi koronar arteriyalar spazmi yoki  ularning ichida aterosklerotik pilakchalarning  shakillanishi.

2.Yurak mushaklarining kislorodga bo’lgan talabining ortishi.

Har ikkala holatdaham yurak mushaklariga boradigan kislorod miqdori kamayib ,ularning ishemiyasi kelib chiqadi.

JSSTning ma’lumotlariga ko’ra 2019- yilda YuIK aholi orasidagi o’limning eng katta sabablaridan biri sifatida tan olingan.

YuIK ko’rinishlari

• Stenokardiya
• Yurakning og’riqsiz ishemiyasi
• O’tkir koronar sindrom
• Ishemik kardiomiopatiya
• O’tkir koronar o’lim
• Yurak ritmining buzilishi
• Miokard infarkti
• Infarktdan keying kardioskleroz
• Yurak yetishmovchiligi

Stenokardiya stabil so’riqish stenokardiyasi va nostabil stenokardiya turlariga bo’linadi.

Stabil zo’riqish stenokardiyasi

Simptomlari 

• Bemorda xuruj paytida ko’krak qafasidagi ezuvchi,siquvchi , bosuvchi ,kuydiruvchi xususiyatga ega bo’lgan og’riqlar paydo bo’lib, og’riqlar chap qo’lga ,pastki jag’ga ,bo’yinga ,belga uzatiladi va ayrim holatlarda terlash ,hansirash, o’limdan qo’rqish hissi bilan namoyon bo’ladi.
• Og’riqlar asosan jismoniy  zo’riqishda ,sovqotishda ,emotsional zo’riqishda , ko’p ovqat iste’mol qilganda  paydo bo’ladi
• Og’riqlar 1-2 daqiqadan 15 -20 daqiqagacha davom etadi .
• Og’riqlar tinch holatga o’tganda yoki nitroglitserinni til ostiga qo’yganda o’tib ketadi.

Kasalikning rivojlanish patogenezi

Kasallikning  patogenezida yurakning koronar qon tomirlarida stabil aterosklerotik blyashka hosil bo’lib, koronar qon tomir ichini ma’lum miqdorda yopilishiga olib kelishi yotadi. Bunda tinch holatda yurak o’z funksiyasini normal bajaradi, ammo inson biron jismoniy ish bajarsa yurakga bo’lgan yuklama oshib ,yurak mushaklarining kislorodga bo’lgan talab oshadi ,natijada yurak mushaklarida ishemiya holati kelib chiqadi. Ishemiya natijasida og’riq,hansirash kabi belgilar paydo bo’ladi

Stabil zo’riqish stenokardiyasining funksional sinflari

Stabil zo’riqish stenokardiyasi 4 ta funksional sinfga(FS) bo’linadi :

• FS I – bemorda kuchli jismoniy zo’riqishda stenokardiya  xuruji paydo bo’ladi
• FS II-bemorda odatiy yuklamalarda stenokardiya xurujlari paydo bo’ladi, bularga zinadan tez ko’tarilish,ko’p  ovqatlanish ,sovuqda qolish ,piyoda 200 metrdan ko’p masofaga yurish kabilar misol bo’ladi.
• FS III- bemor tinch holatda  100-200 metr masofaga yurganda , zinadan tinch holatda   1-2 -qavatga chiqganda  stenokardiya xurujlari paydo bo’ladi.
• FS IV – bemor tinch turgan holatida ham stenokardiya xurujlari paydo bo’ladi.

Kassalik pragnozi

Kasallik o’z vaqtida davolanmasa nostabil stenokardiyaga o’tib ketadi.

Nostabil stenokardiya(NS)

Yangi paydo bo’lgan , progressiyalanib boruvchi , tinch holatdaham stenokardiya hurujlari bilan namoyon bo’luvchi stenokardiya turi bo’lib ,bunda nitroglitseringa nisbatan tolerantlik(har bir yangi xurujda nitroglitserin dozasi oshirilib borilishi) rivojlanadi.

Nostabil stenokardiya turlari

• Birinchi paydo bo’lgan stenokardiya
• Avj olib boruvchi stenokardiya
• Erta paydo bo’lgqan infarktdan keyingi va operatsiyadan keyingi stenokardiya
• Vazospastik(prinsmetall) stenokardiya

Kasalikning rivojlanish potogenezi

Kasallik potogenezida koronar qon tomir ichida nostabil aterosklerotik blyashka hosil bo’lib, tinch holatdaham bemorda ishemiya  belgilari kelib chiqadi , NS o’z vaqtida to’g’ri davolanmasa nostabil blyashka o’z o’rnidan ko’chib,o’z o’lchamidagi koronar tomirlarni to’liq yopib qo’yib o’tkir miokard infarktiga o’tib ketishi mumkin.

Stenokardiyalarni tekshiruv usullari

Bemorlardan chuqur yig’ilgan anamnez muhim ahamiyatga ega, bunda quyidagilarni so’rash maqsadga muvofiq:

• Kasallik qachon boshlanganligi. 
• Nimadan keyin boshlanganligi: tinch holatdami ,yurgandami , jismoniy yuklamadan keyinmi.
• Qanday shikoyatlar bezovta qilganligi: og’riq ,hansirash va b.
• Og’riq bo’lgan bo’lsa tananing qaysi qismida joylashganligi, qanday xarakterga ega ekanligi (siquvchi,bosuvchi,kuydiruvchi) , qancha vaqt davom etganligi.
• Huruj paytida qanday dorilar ist’mol qilganligi , ist’mol qilingan doridan keyin huruj qolgan yoki qolmaganligi.

Instrumental tekshiruv usullari

• EKG
• ExoKG
• Qondagi lipid spektorini baholash
• Koronarografiya-asosiy tekshiruv usuli hisoblanib,  koronar tomirlar holati(spazm yoki aterosklerotik blyashka bor yoki yo’qligi)ga baho beriladi.
• Yuklama ostida bajarilgan  har-xil sinov  testlari.
• Sutkalik xolter monitoring.

Stenokardiyalarni davolash 

Asosiy davolash metodi stenokardiya turidan kelib chiqgan holda davolovchi doktor tomonidan belgilanadi.

Dorilarsiz davolash –bu usul negizida sog’lom turmush tarziga amal qilish yotadi.

• Ratsional ovqatlanish – hayvon yog’lariga , xolesteringa ,uglevodlarga boy mahsulotlar ist’molini kamaytirish.
• Muntazam sport bilan shug’ullanish.
• Ozish.
• Ichish ,chekish kabi zararli odatlarni tashlash.

Dorilar yordamida davolashga quyidagi guruh dorilari misol bo’ladi:

• Nitratlar
• Kalsiy kanali blokatorlari
• Antiagregant va antikoaguliyantlar
• Statinlar

Xirurgik davolash

Koronar tomirga stent qo’yish

Arteriokoronar shuntlash(AKSH)

Xirurgik usul samarali hisoblanishiga qaramasdan ,koronar qon tomirlarning boshqa qismida aterosklerotik blyashka hosil bo’lishini oldini olishga qodir emas.Shuning uchun stenokardiyani davolashda sog’lom turmush tarziga amal  qilish eng samarali usul hisoblanadi!

Stenokardiya kasallikining profilaktikasi

Semirishdan saqlanish.

Ratsional ovqatlanish qoidalariga amal qilish.

Zararli odatlar(ichish,chekish va h.k.)ga yaqin yo’lamaslik.

Muntazam sport bilan shug’illanish.

Bizning Hilol Med Center klinikamizda  ko’p yillik tajribaga ega malakali shifokorlar bo’lib ,ular bir necha yillar davomida yurak ishemik kasalligi, stenokardiya, miokard infarkti bilan kasallangan bemorlarni samarali ravishda davolab kelmoqdalar.

Agar sizni yoki yaqinlaringizni yuqoridagidek shikoyatlar bezovta qilsa, darhol bizning klinikaga murojaat qiling: +998712002303; +998995570303

Yoki ko’rikga yoziling ko’rikga yozilish

O’zingiz va atrofdagilaringizning sog’liqiga befarq bo’lmang!