Jigar sirrozi – bu jigar to‘qimalarining o‘zgarishi va uning normal tuzilishining buzilishi bilan bog‘liq surunkali kasallik bo‘lib, natijada jigar funksiyalari jiddiy darajada o’zgarib buziladi. Bu kasallik, odatda, uzoq davom etgan jigar yallig‘lanish jarayonlari, spirtli ichimliklarni ortiqcha iste’mol qilish yoki boshqa jigar kasalliklari masalan virusli gepatitlar natijasida rivojlanadi. Jigar sirrozi bemorning hayot sifatini pasaytiradi va o‘lim xavfini oshiradi. Quyidagi maqola bemorlar va shifokorlar uchun kasallikning sabablari, belgilari, tashxis usullari va davolash tavsiyalari haqida to‘liq ma’lumot beradi.

Sabablari

Jigar sirrozi quyidagi asosiy sabablar tufayli rivojlanishi mumkin:

1. Virusli gepatit: Gepatit B va C viruslari bilan uzoq muddatli infeksiya jigar sirrozi xavfini oshiradi.
2. Spirtli ichimliklarni ortiqcha iste’mol qilish: Uzoq muddatli va yuqori miqdorda spirtli ichimliklarni iste’mol qilish jigar to‘qimalarini shikastlaydi.
3. Yog‘li jigar gepztozi (kasalligi): Ortiqcha vazn, diabet yoki metabolik sindromga ega bo‘lgan bemorlarda jigar yog‘ to‘planishi tufayli zarar ko‘radi va bu sirrozga olib kelishi mumkin.
4. Autoimmun gepatit: Bu kasallikda organizmning immun tizimi o‘z jigar to‘qimasiga hujum qilib, yallig‘lanishni kuchaytiradi.
5. Genetik kasalliklar: Gemoxromatoz (jigarda temir to‘planishi) va Vilson kasalligi (jigarda mis to‘planishi) jigar sirroziga olib kelishi mumkin.

Klinik belgilari

Jigar sirrozining dastlabki bosqichlarida ko‘pincha bemorlarda hech qanday alomat va belgilar sezilmasligi mumkin. Biroq, kasallik rivojlanishi bilan quyidagi klinik belgilari kuzatiladi:

1. Charchoq va holsizlik: Bemorda umumiy charchoq va energiya yyetishmasligi seziladi.
2. Qo‘llarda, ayniqsa kaftlarda qizil dog‘lar (palmar eritema), yuz va ko‘zlarda sariqlik.
3. Qorin bo‘shlig‘ida suyuqlik yig‘ilishi (astsit): Jigar funksiyasi buzilganida qorin bo‘shlig‘ida ortiqcha suyuqlik to‘planishi mumkin.
4. Qon ketish va ko‘karishlar: Jigar yetishmovchiligi tufayli qon ivishi yomonlashadi, bu esa burundan qon ketishi va terida ko‘karishlarga olib keladi.
5. Oyoq shishishi (edema): Oyoqlarda suyuqlik yig‘ilishi.
6. Ko‘ngil aynishi va ishtahaning pasayishi: Ovqat hazm qilish bilan bog‘liq muammolar va tana vaznining kamayishi kuzatiladi.
7. Entsefalopatiya: Jigar qon orqali toksinlarni chiqarib tashlay olmaganda, toksinlar miya faoliyatiga ta’sir qiladi va ong buzilishi, eslash qobiliyatining yomonlashishi kabi alomatlar paydo bo‘ladi.

Tashxis

Jigar sirrozini tashxislash uchun bir qator laborator va tasviriy tekshiruvlar qo‘llaniladi:

1. Qon tahlillari: Jigar fermentlari (ALT, AST), bilirubin, albumin va qon ivishi ko‘rsatkichlari o‘rganiladi.
2. Ultratovush tekshiruvi (UZT): Jigar tuzilishini ko‘rish va uning o‘lchamini baholash uchun.
3. Kompyuter tomografiya (KT) yoki magnit-rezonans tomografiya (MRT): Jigar to‘qimasidagi o‘zgarishlarni batafsil tahlil qilish uchun.
4. Jigar biopsiyasi: Jigar to‘qimasining mikroskopik tekshiruvi orqali sirrozning bosqichi va turini aniqlashda foydalaniladi.
5. Fibroskan: Jigar to‘qimasining qattiqligini baholash uchun maxsus usul bo‘lib, u sirroz darajasini aniqlashda yordam beradi.

Davolash

Jigar sirrozini davolash qiyin va odatda kasallikning oldini olish yoki rivojlanishini sekinlashtirishga qaratiladi. Quyida asosiy davolash usullari keltirilgan:

1. Sababni bartaraf etish:
   • Virusli gepatitda: Gepatit B va C uchun antivirus dorilar qo‘llaniladi.
   • Spirtli ichimliklar iste’molini to‘xtatish: Spirtli ichimliklardan butunlay voz kechish muhim.
   • Yog‘li jigar kasalligida (gepatozda): Sog‘lom ovqatlanish va vaznni nazorat qilish yordam beradi.
2. Dorilar bilan davolash:
   • Diuretiklar: Ortiqcha suyuqlikni chiqarib tashlash uchun.
   • Beta-blokatorlar: Qon bosimini nazorat qilish va qon ketish xavfini kamaytirish uchun.
   • Laktuloza: Jigar entsefalopatiyasini oldini olish uchun ichakdagi toksinlarni kamaytiruvchi dori.
3. Paratsentez: Astsit yoki qorin bo‘shlig‘ida ortiqcha suyuqlikni olib tashlash uchun maxsus igna yordamida suyuqlik chiqariladi.
4. Transyugulyar intragepatik portosistemik shunt (TIPS): Jigar venalari orqali o‘tkaziladigan operatsiya bo‘lib, u jigar sirrozida qon bosimini kamaytirishga yordam beradi, og’ir xolatlarda qilinadi.
5. Jigar ko‘chirib o‘tkazish: Agar jigar sirrozi nihoyatda jiddiy darajada bo‘lsa va boshqa davolash usullari yordam bermasa, jigar transplantatsiyasi ko‘rib chiqilishi mumkin.

Profilaktika va hayot tarzini o‘zgartirish

Jigar sirrozidan himoyalanish va uning rivojlanishini sekinlashtirish uchun quyidagi profilaktik choralar va sog‘lom turmush tarzi tavsiya etiladi:

1. Spirtli ichimliklardan voz kechish: Jigar salomatligini saqlash uchun spirtli ichimliklarni ichishni to‘xtatish zarur.
2. Virusli gepatitlarga qarshi emlanish: Gepatit B va C ga qarshi emlanish sirrozdan himoyalanishda yordam beradi.
3. Sog‘lom ovqatlanish va vazn nazorati: Yangi meva, sabzavotlar, oqsil va yog‘siz mahsulotlarni iste’mol qilish jigarni tiklanishini yaxshilaydi.
4. Dorilarni ehtiyotkorlik bilan qabul qilish: Jigar sirrozi bo‘lgan bemorlar dorilarni shifokor tavsiyasiga bilangina qabul qilishlari kerak, chunki ayrim dorilar jigar faoliyatiga zarar yetkazishi mumkin.
5. Fizik faoliyat: Qon aylanishini yaxshilash va umumiy sog‘liqni saqlash uchun muntazam jismoniy faollik muhimdir, jismoniy yuklama og’irlik darajasi va intensivligini albatta shifokor bilan maslaxatlashish kerak.

Xulosa

Jigar sirrozi jiddiy va xavfli kasallik bo‘lib, uning oldini olish va vaqtida davolash katta ahamiyatga ega. Kasallikning dastlabki belgilarini sezgan zahoti shifokorga murojaat qilish va tegishli tekshiruvlarni o‘tkazish muhim. Vaqtida aniqlangan va davolangan sirroz bemorning hayot sifatini oshiradi va og‘ir asoratlardan saqlaydi. Shifokor bilan muntazam maslahatlashish, sog‘lom turmush tarzini olib borish va tavsiya etilgan dori-darmonlarni qabul qilish bemorning sog‘lig‘ini tiklaydi va kasallikning rivojlanishini sekinlashtiradi, bizning klinikamizda mingga yaqin jigar sirrozi bilan kasallangan bemorlar davolab kelmoqda agar davolanish yoki maslaxat olish uchun xoziroq +998712002303 raqamiga qo’ng’iroq qiling yoki sizga qo’ng’iroq qilishimiz uchun ro’yxatdan o’ting.